Updated: Thai Netizen Network statement on computer crimes

Update: English version is here. Also see this overview of Chiranuch’s case.

รายงาน ความคืบหน้ากรณีศึกษาการสืบพยาน  “คดีอินเทอร์เน็ตกับภาระของตัวกลาง”

โดย เครือข่ายพลเมืองเน็ต

สืบเนื่องจากวันที่ 17 ตุลาคม   พ.ศ. 2553
ซึ่งเครือข่ายพลเมืองเน็ตได้ออกแถลงการณ์ว่าด้วยเรื่องข้อเสนอในการปรับปรุงแก้ไขการบังคับใช้พระราชบัญญัติว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
พ.ศ.2550   ด้วยเหตุว่ากฎหมายฉบับนี้มีผลในการลิดรอนสิทธิเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นอันเป็นหลักการพื้นฐานของระบอบประชาธิปไตย
ทั้งยังขัดกับคุณลักษณะของอินเทอร์เน็ตในหลายแง่มุม

นอกจากนี้ ระหว่างสถานการณ์ทางการเมืองที่แหลมคมในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา
เครือข่ายพลเมืองเน็ตพบว่า พ.ร.บ. คอมพิวเตอร์ฯ
โดยเฉพาะมาตราที่เป็นปัญหามากที่สุดคือ มาตรา 14 และ 15
ถูกใช้เป็นเครื่องมือเล่นงานกับผู้ที่คิดต่างทางการเมือง
หรือคิดต่างจากรัฐบาล ตัวอย่างหนึ่งที่ชัดเจนได้แก่
กรณีการจับกุมและตั้งข้อหาร้ายแรงกับจีรนุช เปรมชัยพร
ผู้อำนวยการเว็บไซต์หนังสือพิมพ์ออนไลน์ประชาไท
(http://www.prachatai.com) ถึงสองคดี โดยในคดีแรกนั้น
ตำรวจได้ตั้งข้อหากับจีรนุชว่ามีความผิดตามมาตรา 15 พ.ร.บ. คอมพิวเตอร์ฯ
คือเจตนาจงใจสนับสนุนหรือยินยอมให้มีข้อความที่เป็นความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา 112 ปรากฏอยู่ในเว็บบอร์ดประชาไท  อย่างไรก็ตาม
ข้อความดังกล่าวได้ถูกลบออกจากระบบแล้วเป็นเวลาหลายเดือนก่อนที่จะมีการจับกุม
ภายหลังจากที่จีรนุชได้รับจดหมายจากกองบังคับการปราบปราม
ซึ่งแสดงถึงเจตนาของจีรนุชว่ามิได้จงใจสนับสนุนการ กระทำผิดดังกล่าว
นอกจากนี้ ระยะเวลา 20 วันที่ตำรวจกล่าวอ้างว่าเป็นการ “จงใจ สนับสนุน
หรือยินยอม” ก็ยังไม่ได้มีกำหนดอยู่ในกฎหมายใด ๆ ทั้งสิ้น
หากเป็นเพียงตัวเลขที่ปรากฏในบันทึกของตำรวจหลังจากที่มีการจับกุมแล้วเท่านั้น

เครือข่ายพลเมืองเน็นเห็นว่า คดีของจีรนุชชี้ให้เห็นถึงข้อบกพร่องของ
พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ พ.ศ. 2550 มาตรา 15 ในหลายประเด็นสำคัญอาทิ

1. มาตรา 15 ปฏิบัติกับผู้ให้บริการ หรือ “ตัวกลาง” (intermediary: เช่น
ศูนย์ข้อมูล ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต เสิร์ชเอนจิน โซเชียลเน็ตเวิร์ก
เว็บบอร์ด บล็อก) เสมือนหนึ่งเป็นบรรณาธิการของหนังสือพิมพ์
ผู้มีทั้งหน้าที่และความสามารถในการคัดกรองเนื้อหาทั้งหมดก่อนตีพิมพ์
แต่คุณลักษณะที่สำคัญที่ทำให้อินเทอร์เน็ตมีประโยชน์เช่นทุกวันนี้คือ
ข้อมูลทุกอย่างไหลผ่านอย่างรวดเร็ว ตัวกลางจึงเป็นเพียง “ท่อข้อมูล”
หรือช่องทางผ่านของเนื้อหาเท่านั้น (mere conduit)
หากผู้บังคับใช้กฎหมายไทยจะถือว่าตัวกลางต้องรับผิดชอบต่อข้อมูลและเนื้อหาทั้งหมดที่ผ่านตัวกลางแล้ว
นั่นย่อมหมายความว่า ตัวกลางจะต้องกลั่นกรองข้อมูลทั้งหมดก่อนการเผยแพร่
ซึ่งด้วยความเร็วและปริมาณข้อมูลจำนวนมาก
สิ่งดังกล่าวยากที่จะทำให้เป็นไปได้
โดยไม่กระทบกับการทำงานของระบบคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ต

2. ตัวกลางกลายเป็น “แพะ”

ในการดำเนินคดีกับ “ตัวกลาง” ดังเช่นในคดีของจีรนุชทั้งสองคดีนั้น
ซึ่งข้อเท็จจริงปรากฏว่ามีผู้โพสต์ข้อความเพียงรายเดียวที่ถูกดำเนินคดี
และศาลชั้นต้นได้มีคำตัดสินไปเมื่อวันที่ 31 ม.ค.2554
โดยศาลพิพากษายกฟ้อง
ด้วยเหตุผลว่าฝ่ายโจทก์ไม่สามารถพิสูจน์ได้ว่าจำเลยคือผู้ที่โพสต์ข้อความดังกล่าวจริง
ซึ่งในกระบวนการสอบสวนเกี่ยวกับผู้โพสต์รายนี้นั้น
เว็บไซต์ประชาไทได้ให้ความร่วมมือตามที่กฎหมายกำหนดทุกอย่าง
ดังนั้นที่ผ่านมาเจ้าหน้าที่รัฐไม่ควรพยายามเอาผิดกับตัวกลาง
ทั้งที่ได้รับความร่วมมือจากตัวกลางซึ่งเป็นผู้ดูแลระบบอินเทอร์เน็ตแล้วแต่ไม่สามารถหาผู้กระทำผิดตัวจริงได้

เครือข่ายพลเมืองเน็ตเห็นว่า
ในประเทศที่กฎหมายเกี่ยวกับระบบคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตคำนึงถึงสิทธิเสรีภาพของประชาชน
จะมีการกำหนดข้อยกเว้นความรับผิด (safe harbour)
โดยถือว่าตัวกลางเป็นผู้บริสุทธิ์ถ้าหากไม่สามารถพิสูจน์เจตนาการกระทำความผิดได้
เนื่องจากตัวกลางคือพื้นที่ที่โดยปกติไม่มีส่วนรู้เห็น
หลักการนี้จึงมีไว้เพื่อคุ้มครองตัวกลางจากภาระทางกฎหมายที่ไม่จำเป็น

อย่างไรก็ตาม หลักการนี้ไม่ได้ให้เสรีภาพแก่ตัวกลางจนเกินขอบเขต
เนื่องจากเจ้าหน้าที่สามารถแจ้งตัวกลางเมื่อพบเนื้อหาที่เป็นความผิด
และขออำนาจศาลเพื่อสั่งให้มีการลบเนื้อหานั้นได้
ทั้งนี้ต้องเป็นไปในระยะเวลาที่เหมาะสมตามที่กฎหมายกำหนด (notice and
take down procedures) เป็นต้น
และที่สำคัญอยู่บนหลักการซึ่งถือว่าตัวกลางนั้นบริสุทธิ์โดยพื้นฐาน(by
default)

ดังนั้นคดีของจีรนุช เปรมชัยพร และหนังสือพิมพ์ออนไลน์ประชาไท
ในฐานะที่เป็นนักปกป้องสื่ออินเทอร์เน็ตจึงเป็นที่สนใจของแวดวงสิทธิเสรีภาพสื่อออนไลน์ทั่วโลก
เพราะเป็นคดีที่ไม่ได้กระทบต่อการกำกับดูแลอินเทอร์เน็ตในประเทศไทยเท่านั้น
แต่ยังเป็นบรรทัดฐานของสิทธิเสรีภาพสื่ออินเทอร์เน็ตในระดับสากลอีกด้วย
เพราะคดีนี้สะท้อนถึงตัวชี้วัดเรื่องภาระของตัวกลางกับผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตภายใต้
พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ
และทิศทางของเสรีภาพอินเทอร์เน็ตและสิทธิพลเมืองเน็ตในประเทศไทยอันส่งผลผลกระทบต่อทิศทางของประเทศต่างๆในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ด้วยเช่นกัน

เนื่องจากการสืบพยานในคดีสำคัญดังกล่าวนี้จะเริ่มต้นขึ้นในวันศุกร์ที่ 4
กุมภาพันธ์ พ.ศ.
2554เครือข่ายพลเมืองเน็ตจะร่วมติดตามการพิจารณาคดีดังกล่าวเช่นเดียวกับองค์กรด้านสื่อมวลชนและองค์กรสิทธิมนุษยชนในระดับภูมิภาคและระดับสากล
พร้อมทั้งการรายงานความคืบหน้าของการพิจารณาคดีอย่างต่อเนื่อง
เพื่อเป็นกรณีศึกษาในเรื่องดังกล่าวต่อไป

ทั้งนี้ ศาลอาญาจะนัดสืบพยาน คดีที่ นางสาวจีรนุช เปรมชัยพร
ผู้อำนวยการหนังสือพิมพ์ออนไลน์ประชาไท
เป็นจำเลยและสำนักงานอัยการพิเศษฝ่ายคดีอาญา 8 สำนักงานอัยการสูงสุดกรณี
เป็นโจทก์ฟ้อง ในคดีการเอาผิดกับตัวกลาง (Intermediary) ในข้อหาตาม
พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ พ.ศ. 2550มาตรา 15
ในฐานะผู้ดูแลเว็บบอร์ดได้จงใจสนับสนุนหรือยินยอมให้มีการดำเนินการนำข้อความเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์
ซึ่งอยู่ในความควบคุมของ
อันเป็นข้อมูลมีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับความมั่นคงแห่งชาติ

โดยมีรายละเอียดดังนี้

วันนัดสืบพยาน

สืบพยานโจทก์    ในวันที่ 4, 8, 9, 10 กุมภาพันธ์   พ.ศ. 2554
ช่วงเวลา  9.00- 12.30  และ 13.30 – 16.00

สืบพยานจำเลย   ในวันที่ 11, 15, 16, 17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2554  ช่วงเวลา
9.00- 12.30 และ 13.30 – 16.00

ที่ ศาลอาญา รัชดา ห้อง 801

ภูมิหลัง คดีกองปราบ

จีรนุช เปรมชัยพร
ผู้อำนวยการและผู้ดูแลเว็บบอร์ดของหนังสือพิมพ์ออนไลน์ประชาไท
http://www.prachatai.com/webboard
ซึ่งถูกกองปราบปรามจับกุมดำเนินคดีเมื่อวันที่ 6มีนาคม พ.ศ2552
ด้วยข้อกล่าวหาตาม พ.ร.บ.ว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
พ.ศ.2550 มาตรา 15 เนื่องเพราะไม่ได้ลบข้อความในเว็บบอร์ด
ที่เข้าข่ายขัดต่อกฎหมายดังกล่าว
ภายในเกณฑ์เวลาที่เจ้าหน้าที่ตำรวจตั้งไว้
ในขณะที่จีรนุชได้ปฏิเสธข้อกล่าวหาและยืนยันเจตนาบริสุทธิ์
เนื่องจากได้ลบข้อความดังกล่าวออกทันทีที่ได้รับแจ้ง
และได้ให้ความร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ในการปฏิบัติตามกฎหมายตลอดมา

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

British MPs voice concern over Thai webmaster trial

http://asiancorrespondent.com/47520/british-mps-voice-concern-over-trail-against-prachatais-webmaster/

Court drops internet lese majeste case

http://www.bangkokpost.com/news/local/219110/court-drops-lese-majeste-case-against-woman

ข้อมูลเพิ่มเติม ติดต่อ:

ปกป้อง เลาวัณย์ศิริ    082-344-8724

เครือข่ายพลเมืองเน็ต Email: contact@thainetizen.org

ติดตามข้อมูลได้ที่     www.thainetizen.org